(Cập nhật: 07/12/2022)
Giờ hãy bước vào phân tích từng dạng 1shanten 5 block. Ví dụ nói chung tôi tự nghĩ ra thôi chứ cũng không có dịch từ đâu ra cả và nhiều chỗ phương án cũng mang tính cá nhân.
1. Dạng 3 + 3
Ví dụ:
Với dạng bài này chúng ta sẽ phải đánh 1 quân trong 1 trong 2 nhóm 3 quân, đưa nhóm đó về nhóm 2 quân.
Chúng ta sẽ giả sử bài đã có đôi sẵn không liên quan đến 2 nhóm 3 quân, vì vậy nên các trường hợp sau đây không thuộc vào dạng bài này:
Trong các trường hợp này ta phải lấy đôi trong nhóm 3 quân để làm đôi, khác với trong bài dạng 3 + 3 như ở ví dụ ban đầu, đôi nằm ngoài nhóm 3 quân. Nên 2 trường hợp này thuộc dạng 3 + 2 + 1 sẽ được thảo luận ở sau.
Quay lại dạng 3 + 3:
Nguyên tắc chung cho tình huống này là "Chốt cái mình muốn chốt". Trong 2 nhóm 3 quân, sẽ có 1 nhóm trong đó mà bạn cảm thấy là bạn muốn sử dụng 2 quân nhất định của nhóm đó, quân còn lại sẽ thừa và bỏ qua khả năng tạo bộ với quân đó cũng không sao, so với nhóm còn lại tạo bộ theo cách nào bạn cũng thấy ổn. Quân thấy thừa đó chính là quân mà ta sẽ đánh.
Một cách phát biểu khác là "Chốt mạnh giữ yếu". Đánh 1 quân từ nhóm 3 quân để tạo nhóm 2 quân "mạnh", giữ nhóm 3 quân "yếu", vì nó yếu nên ta cần giữ cả 3 quân để khả năng tạo bộ từ đó là tối đa.
Hãy phân tích về mặt hình dạng trước.
Các nhóm 3 quân thuộc dạng 3 trong số 4 quân liên tiếp, như đã nói sẽ thường thừa ra 1 quân ở đây, ta dễ dàng đánh quân này, ví dụ 356 đánh 3 chốt 56. Cái này quá hiển nhiên nên không cần ví dụ nữa. Với các nhóm 3 quân dạng lai đôi, ryanmen đôi là nhóm mà ta dễ đánh 1 quân từ đó nhất và giữ lại ryanmen, ví dụ đánh 2 từ 223 chốt 23. Các nhóm lai đôi còn lại và ryankan thì khó đánh 1 quân từ các nhóm này hơn vì đánh quân nào thì nhóm 2 quân còn lại cũng không đẹp.
Vì vậy, trong 2 ví dụ được đưa ra ở trên, phương án hợp lí nhất đều là đánh 3p. Phương án chốt nhóm đẹp như thế này sẽ dẫn đến khả năng chờ đẹp cao nhất. Những nhóm như 557m và 579m ở 2 ví dụ trên, đánh đi quân nào trong đó thì cũng tạo nhóm xấu, nên tốt nhất là giữ lại cả 3 quân để khả năng tạo được 1 bộ từ đó cao nhất. Chốt ryanmen là nhóm 2 quân mình muốn giữ, hay nói cách khác, chốt ryanmen "mạnh", giữ nhóm 3 quân "yếu".
Nhưng nếu bài như thế này thì sao:
2 nhóm 3 quân lúc này đều là các nhóm khó đánh 1 quân. Trong ví dụ trên, đánh 6m, 8m, 1p hay 5p thì số quân dẫn đến tenpai đều như nhau. Lúc này ta có một nguyên tắc về hình dạng là "2 đôi". Thường thì phương án hợp lí nhất lúc này sẽ là phương án giữ lại 2 đôi, tức là ở đây đánh 8m chốt 2 đôi. Vì sao phương án này lại tốt nhất? Chúng ta cũng đã đề cập đến vấn đề này ở bài 1shanten 6 block rồi. Khi có 2 đôi thì phối hợp được khả năng cải thiện của cả 2 đôi. Như ở đây, đánh 8m còn lại đôi 6m và đôi 3s, có thể cải thiện 1 trong 2 đôi thành ryanmen với 5m 2s 4s (cả 7m nữa nhưng lúc này ta đánh 8m rồi). Đánh 6m chẳng hạn thì chỉ cải thiện được với 5m. Nếu đánh 1p (hoặc 5p) thì trước mắt vẫn giữ được 2 đôi đấy, nhưng giả sử ta bốc được quân cải thiện của đôi:
Bài thứ nhất, sau khi đánh 1p bốc được 4s, ta sẽ nói về dạng 3 + 2 + 1 sau nhưng bạn có thể thấy được ở đây 8m thừa ra và ta sẽ đánh. Bài thứ 2, sau khi đánh 8m bốc được 4s, tạo thành tình huống 3 + 3 khác, ta sẽ chốt ryanmen mạnh giữ ryankan yếu và đánh 3s. Sau khi đánh như vậy thì ta thấy bài thứ 2 mạnh hơn bài thứ nhất, bài thứ nhất cần bốc 4p để lên chờ đẹp còn bài thứ 2 có thể bốc 2p hoặc 4p để lên chờ đẹp. Hay là, nếu có bài thứ 2 mà ta đánh 1p (là phương án kém hơn 3s) thì được bài thứ nhất.
Nếu như 2 đôi thuộc loại khó cải thiện thì tỉ lệ thắng lại cao, lúc này giữ 2 đôi vẫn có lợi.
Nếu bài như thế này:
Ví dụ ở trước (với 135p thay vì 446p) đang có 2 đôi, nên khi giữ 2 đôi hay về 1 đôi thì số quân dẫn đến tenpai như nhau. Đó là vì số quân tạo 1 bộ 1 đôi từ 2 đôi là 4, bằng với số quân tạo 1 bộ từ penchan, kanchan. Nhưng đến ví dụ này đang có 3 đôi, nên khi trở về 2 đôi (đánh 6m, 4p) thì số quân dẫn đến tenpai sẽ thêm 2 so với để 3 đôi (đánh 8m, 6p). Vì vậy ở đây ta nên tiếp tục theo nguyên tắc "2 đôi". Giữa 2 phương án 6m và 4p ta lựa chọn phương án chốt nào mà ta thấy hợp lí hơn. Cụ thể, kanchan 46p mạnh hơn kanchan 68m như đã phân tích ở phần 6 block, nên ta sẽ đánh 4p chốt 46p. Nguyên tắc "2 đôi" áp dụng cho cả đôi đơn độc lẫn đôi đang nằm trong nhóm 3 quân.
Khi thêm giá trị vào thì sao?
Về mặt hình dạng thì như vừa mới thảo luận ở trên, chốt ryanmen mạnh giữ ryankan yếu, đánh 5p. Nhưng vấn đề là ta có cơ hội sanshoku. Bài không có dora, đánh 5p như vậy dễ Riichi pinfu +0, như ta đã bình luận trong bài viết về cân bằng hình dạng - giá trị, hi sinh hình dạng để giữ giá trị 2 han là hợp lí. Theo nguyên tắc "Chốt cái mình muốn chốt", cái mình muốn chốt ở đây là 13m, vậy nên đánh 5m. "Chốt mạnh giữ yếu" dễ hiểu và dễ nhớ nhưng "Chốt cái mình muốn chốt" mới thật sự chính xác hơn. Với dạng 1 shanten 3 + 3 mấu chốt là tìm ra cái "mạnh", hay nói cách khác là cái "muốn chốt".
Nếu ở đây có 1 dora thì thiên về đánh 5p hơn vì đã có thể pinfu 1 dora, thuộc nhóm mangan 40%. Nếu có 2 dora thì 5p vượt trội hơn nữa.
Hoặc một ví dụ khác:
Về mặt hình dạng thì đánh 3s chốt ryanmen. Nhưng như vậy khi bốc 5m, 6m thì thành Riichi chay. Ta có thể cân nhắc phương án khác là đánh 7m để giữ 3 đôi, bạn đã biết trong bài 6 block là khi có đôi yakuhai thì 3 đôi giúp tận dụng yakuhai dễ hơn và khi đôi nằm trong nhóm 3 quân thì cũng vậy. Sau khi đánh 7m dễ tenpai chờ xấu hơn, khi bốc 2s 3s 4s chẳng hạn nhưng lúc này ta chờ shanpon có yakuhai, Riichi chờ shanpon có yakuhai không kém Riichi chay chờ đẹp như đã thảo luận trong phần Riichi. Bốc 5m cũng có thể đánh 2s chờ shanpon có yakuhai. Cái ta muốn chốt ở đây lại có thể là đôi để tăng khả năng tận dụng yakuhai.
2. Dạng 3 + 2 + 1
Ví dụ:
Ta có 1 nhóm 3 quân, 1 nhóm 2 quân, 1 quân lẻ. Tương ứng là 3 phương án xử lí khác nhau:
- Đánh quân lẻ. Tương ứng với đánh 7m trong ví dụ trên. Lợi thế của phương án này là số quân lên tenpai cao nhất trong 3 phương án, đương nhiên rồi vì ta giữ lại tối đa khả năng lên tenpai của 5 block.
- Đánh 1 quân từ nhóm 3 quân. Tương ứng với đánh 3s trong ví dụ trên. Số quân lên tenpai giảm so với phương án đánh quân lẻ, nhưng phương án này vẫn giữ được khả năng lên tenpai, và giữ được khả năng sử dụng quân lẻ cho mục đích cải thiện hoặc phòng thủ. Tuy nhiên đã có 5 block rồi nên quân lẻ không còn tác dụng giảm shanten như khi có 4 block, vì vậy nếu không bốc được quân liên quan đến quân lẻ mà bốc lên tenpai luôn thì cuối cùng bạn vẫn phải đánh quân lẻ.
- Đánh nhóm 2 quân. Tương ứng với đánh 12m trong ví dụ trên. Phương án này phá đi 1 trong 5 block dẫn đến kết quả là tăng số shanten lên thành 2. Tuy nhiên khi đánh như vậy ta tăng được tối đa khả năng bốc được các quân liên quan đến quân lẻ, không có chuyện lên tenpai trước khi bốc được quân liên quan đến quân lẻ nữa.
Lúc nào thì sử dụng phương án nào?
- Phương án đánh quân lẻ nên dùng nhất nếu bạn muốn tăng tối đa khả năng lên tenpai với 5 block hiện tại, tenpai thế nào bạn cũng thấy ổn hết nên không cần tác dụng của quân lẻ nữa.
- Phương án đánh 1 quân từ nhóm 3 quân có thể được sử dụng khi mà các khả năng tenpai bạn có thêm khi mà giữ lại quân đó không cần thiết (lắm), bạn muốn sử dụng tác dụng của quân lẻ, nhưng mà khi lên tenpai với 2 nhóm 2 quân còn lại lúc này bạn thấy vẫn đáng tận dụng. Đây còn gọi là phương án "trung gian"
- Phương án đánh nhóm 2 quân có thể được sử dụng khi quân lẻ của bạn mạnh và bạn muốn sử dụng bằng được quân lẻ đó, đến mức có thể bỏ qua khả năng tenpai trực tiếp của 2 phương án phía trên.
Quân lẻ trong bài 5 block khác với trong bài 4 block ở chỗ trong bài 4
block thì rất dễ sử dụng quân lẻ mạnh, 1 shanten dính có 4 block thì bốc dính vào quân lẻ là tenpai luôn; còn bài 5 block đã đủ block rồi nên khi 5 block đó tạo tenpai thì quân lẻ mạnh đến mấy cũng phải lãng phí nếu muốn giữ tenpai, và muốn sử dụng quân lẻ mạnh thì sớm muộn gì cũng phải đánh đi 1 block. Vậy nên ta mới sinh ra các lựa chọn như trên chứ không chỉ đơn giản là cứ đánh quân lẻ để số quân lên tenpai là tối đa. Vì 3 phương án không tương đương về mặt hình dạng nên thường sẽ không có công thức chung, và ngoài hình dạng ra phải dựa vào cả giá trị để xác định điểm mạnh điểm yếu của các phương án. Quyết định nhiều khi sẽ mang màu sắc cá nhân, chuyện cùng một bài nhưng mỗi tình huống xử lí một kiểu cũng hay gặp hơn.
Ví dụ:
1.
Ví dụ ở đầu phần này. Đánh 7m tăng tối đa khả năng lên tenpai, thế nhưng khi bốc 2s 5s 3s 9s lên tenpai thành Riichi chay chờ xấu và ta đã biết rằng không nên Riichi chay chờ xấu, dĩ nhiên bốc 3m thì Riichi pinfu khá tốt. Đánh 3s thì có thể bốc 6m 8m để cải thiện, và giữ được khả năng bốc 3m lên Riichi pinfu, dĩ nhiên bốc 2s 5s thì vẫn là Riichi chay chờ xấu, 7m vẫn thừa ra. Đánh 12m thì về 2shanten nhưng giữ tối đa khả năng bốc 6m 8m tạo 1shanten chắc chắn chờ đẹp.
Phương án mà tôi lựa chọn thường sẽ là 3s. Đánh 12m giữ 7m thì bốc 6m, 8m tốt thật đấy nhưng chỉ là 2 loại quân, và ta cũng hoàn toàn có thể bốc 5m, 7m, 9m chẳng hạn. Nhưng đánh 7m thì tôi cũng thấy là giữ lại khả năng tenpai khi bốc 3s, 9s cũng không cần thiết lắm. Nên tôi sẽ đánh 3s, vừa giữ khả năng bốc 3m lên Riichi pinfu, vừa giữ cơ hội bốc 6m, 8m. Trong tình huống gần đến ván hoà rồi chẳng hạn, khả năng thắng nhỏ và ta chỉ cần tenpai để được điểm thưởng tenpai tránh điểm phạt noten, lúc này cần tăng tối đa khả năng tenpai và tenpai thế nào cũng được nên đánh 7m (dĩ nhiên là còn phụ thuộc 7m nguy hiểm không nữa).
Nếu dora là 9s chẳng hạn thì lúc này chờ xấu cũng không có vấn đề gì, ta hãy đánh 7m.
2.
Về mặt hình dạng, nếu giả sử 5p đỏ là 5p thường và dora cũng không phải là 5p, đánh Pei sẽ đem lại số quân lên tenpai cao nhất.
Như thế này. Ta biết rằng lên tenpai chờ đẹp là tính chất tốt. Khi bài 1shanten dạng 5 block có nhóm 3 quân là ryanmen đôi, nhóm 2 quân là ryanmen thì có thể lên tenpai khi bốc vào ryanmen, vào nhóm 3 quân và vào đôi có sẵn, bất kể bốc thế nào cũng tenpai chờ đẹp, bài như thế này còn được gọi với cái tên "1shanten hoàn hảo". Pei là quân lẻ chỉ có khả năng phòng thủ, nhưng về cơ bản khả năng phòng thủ không bù lại được cái lợi tăng số quân lên tenpai, lại còn là số quân lên tenpai chờ đẹp nữa, ở đây về cơ bản đánh Pei.
Nhưng ở ví dụ ban đầu thì khác. 5p đỏ trị giá 2 dora. Giữ 6p thì thêm khả năng lên tenpai với 6p, 9p, nhưng vấn đề là khả năng này có đáng không? Cái mà ta muốn là tenpai có 5p trị giá 2 dora. Vì vậy, lúc này, lợi thế phòng thủ của Pei lại rõ ràng hơn và vượt qua lợi ích lên tenpai của 6p. Hiển nhiên là không có lựa chọn đánh nhóm 2 quân với bài này rồi.
Sẽ có các trường hợp khác mà cái lợi của đánh 6p giảm đi, như là 5p chỉ là 1 dora thì lúc này bốc 6p, 9p chỉ mất 1 dora, hay là bài đã có sẵn dora khác chẳng hạn thì khả năng tăng giá trị của dora 5p giảm.
3.
Nhóm 4 renkei có tính chất quân lẻ mạnh như ta đã tìm hiểu ở bài 1shanten dính. Trong tình huống này, khi đánh 3s, 6s hoặc 6m bốc được 3p chúng ta có thể có tenpai với pinfu 1 dora. Rõ ràng là cái này không tệ, nhưng nếu như ta đánh 12p thì sao? Lúc này, ta có thể tận dụng sức mạnh quân lẻ 4renkei để lên lại 1 shanten mạnh hơn cả về mặt chờ lẫn về mặt giá trị vì thêm được tanyao. Pinfu 1 dora không phải yếu nhưng ta phải xem cái mà ta đổi lại được ở mức độ nào. Khi đánh 6m chẳng hạn đúng là cái lợi của bốc 3p lớn đấy nhưng bốc 5m, 8m thật sự không thoả mãn lắm, dù có tenpai như sau:
Đánh 12p ở tenpai này vẫn là hợp lí. Sau khi đánh 1p có các quân cải thiện vừa chờ đẹp vừa thêm tanyao, pinfu là 2s 4s 5s 7s, trong đó 4s còn là dora, 2s 7s lên chờ 3 mặt. 4p, 3s, 6s, 8s cũng thêm tanyao. Ngay cả bốc 3p sau khi đánh 1p cũng không phải là quá tệ, ta có thể furiten riichi hay dama hay đánh tiếp 23p tuỳ tình hình. Rõ ràng tenpai này xứng đáng để phá tenpai ưu tiên cải thiện tối đa.
Vì vậy nên hãy đánh 12p ở 1shanten ban đầu luôn. Nếu bài như sau:
Trong các trường hợp này, đánh 6m vừa giữ lại khả năng tenpai vừa hi vọng tận dụng được quân lẻ nakabukure là hợp lí nhất. Bốc 5m, 8m lên tenpai chờ xấu trong các trường hợp này vẫn chấp nhận được, so với ví dụ ban đầu thì bài trên đã có sẵn tanyao rồi, bài dưới không lên được thêm tanyao, các tenpai này không thuộc loại xứng đáng để phá (xem thêm lại bài Riichi chờ xấu). Nhưng đánh luôn 3s hoặc 6s lại hơi phí phạm, thay vào đó đánh 6m hi sinh 4 quân dẫn đến tenpai chờ xấu (6m, 8p) lấy cơ hội bốc dính vào 3456s có vẻ ổn.
4.
5m là 2 dora ở đây. Đánh 5m thì khả năng tenpai trực tiếp với bài này cao nhất nhưng không thể vứt đi 2 dora như thế. Nếu đánh 1 quân từ nhóm 3 quân ở đây thì thứ nhất, rất khó đánh quân lẻ từ nhóm kanchan đôi thế này, nhưng thứ 2 quan trọng hơn là lúc tenpai trực tiếp thì 5m 2 dora vẫn thừa ra. Ta không thể không tạo bộ với 5m 2 dora này, nên đáp án phải là 12m. Cũng có thể hiểu là 5m đỏ là 1 block của bài này, thành bài có 6 block và 12m là block yếu nhất cần phải đánh.
Dù 577p có đổi thành 677p thì phương án mặc định vẫn phải là 12m vì ta rất muốn sử dụng 5m 2 dora, dù 5m chỉ là 1 dora thì cũng vậy vì nếu không sử dụng 5m thì bài sẽ tenpai chờ xấu. Kể cả vừa đổi 577p thành 677p vừa đổi 5m 2 dora thành 1 dora thì tôi vẫn cho là đánh 12m hợp lí nhất:
4b.
Nếu như đánh 7p ở đây, bốc 3m thì pinfu tenpai không phải là không chấp nhận được, nhưng ta phải chịu mất 5m dora, còn nếu bốc 5p 8p thì thành Riichi chay chờ xấu. Nếu như 1s là dora chẳng hạn thì đánh 7p sẽ hợp lí hơn, bốc 3m được Riichi pinfu 1 dora, bốc 58p được Riichi 1 dora chờ xấu cũng có thể đánh 5m đỏ được. Quân lẻ mạnh về mặt giá trị khác với quân lẻ mạnh về mặt hình dạng, ở chỗ quân lẻ tốt về mặt hình dạng dễ sử dụng hơn và khi lên tenpai bằng cách bốc vào nhóm 2 quân xấu ta không bị thiệt nhiều, giả sử bài như sau:
4c.
Khi đánh 7p trước, bốc 3m thì được tenpai chờ đẹp, ta đánh 5m thôi, không có nuối tiếc gì. Khi bốc lên 5p, 8p ta vẫn còn lựa chọn đánh 12m về sau nếu muốn. Đó là bởi vì khi đó ta còn nakabukure vẫn dễ lên lại tenpai. Nhưng ở ví dụ 4b sau khi bốc 3m phải bỏ dora 5m, bốc 58p thì nếu muốn đánh 12m giữ dora thì khó tenpai nói chung và tenpai chờ đẹp nói riêng hơn so với ví dụ 4c.
5.
Các nhóm kanchan đôi, penchan đôi, ryankan bình thường khó đánh đi 1 quân về nhóm 2 quân. Trong các ví dụ trước, khi đánh 1 quân từ nhóm 3 quân thì đều là đánh từ ryanmen đôi, nói chung với dạng 3 + 2 +1 mà nhóm 3 quân là các nhóm kanchan đôi, penchan đôi, ryankan thì ít khi đánh quân từ nhóm 3 quân, vì đánh quân nào thì 2 quân còn lại cũng tạo nhóm xấu. Nhưng cũng có những lúc đó mới là phương án hợp lí nhất, chẳng hạn như trong ví dụ trên. Nếu đánh 5p dora thì Tenpai có được khi bốc 3m chỉ là tenpai Riichi chay. Đánh 2m, bốc được Haku thì lúc này xứng đáng đánh 5p dora, bốc 1m thì hơi tiếc dora nhưng thôi đành chấp nhận, bốc được 4p 5p 6p thì tận dụng được dora.
Ngoài ra, nói chung, khi lượt còn sớm thì lùi shanten còn nhiều cơ hội về lại 1 shanten đẹp để lên tenpai đẹp, nên là một yếu tố ủng hộ đánh nhóm 2 quân lùi shanten. Lượt muộn thì không kịp cải thiện và cần khả năng tenpai thẳng, nên là một yếu tố ủng hộ đánh quân lẻ. Lượt giữa giữa thì ủng hộ đánh kiểu giữa giữa, tức đánh 1 quân từ nhóm 3 quân. Cái này là yếu tố ủng hộ thôi chứ không phải yếu tố quyết định.
Những tình huống so sánh giữa các thành phần khác nhau thì lúc nào cũng đa dạng và không có câu trả lời chuẩn. 1shanten thì chủ yếu gặp trong tình huống 5 block có đôi dạng 3 + 2 + 1 thôi, sang đến 2 shanten sẽ tiếp tục gặp. Ví dụ thì cũng chỉ có thể đưa ra vài ví dụ để bạn có thể hình dung khái niệm thôi, thật sự là cần có kinh nghiệm.
3. Dạng 2 + 2 + 1 + 1
Ví dụ:
Có nhóm 2 quân và quân lẻ, thì sẽ có 2 phương án xử lí chính:
- Đánh 1 trong 2 quân lẻ. Đây là phương án giữ 1shanten, và lúc tenpai sẽ phải đánh quân lẻ còn lại.
- Đánh 1 trong 2 nhóm 2 quân. Như vậy bài sẽ thành 2 shanten, nhưng sẽ đảm bảo sử dụng được ít nhất 1 trong 2 quân lẻ.
Phương án đánh 1 trong 2 quân lẻ sẽ được sử dụng nếu như không có vấn đề gì với việc lên tenpai với 5 block đang có, và/ hoặc trong 2 quân lẻ có 1 hoặc cả 2 quân lẻ không mạnh.
Nếu như cả 2 quân lẻ đều mạnh và bạn thấy có thể bỏ qua tenpai đang có để có thể sử dụng được quân lẻ thì có thể đánh 1 trong 2 nhóm 2 quân.
Ví dụ:
1.
Ví dụ ở đầu phần này. Tenpai với các block đang có sẽ thành Riichi +1 chờ xấu. 2 quân lẻ mình có là 5p và Pei, 5p có thể dùng để cải thiện nhưng Pei thì không. Ta nên đánh 1 trong 2 quân lẻ vì trong đó đã có 1 quân không mạnh là Pei, và 5p chỉ có khả năng cải thiện với 4p và 6p cũng không thật sự mạnh. Về cơ bản đánh Pei giữ 5p có khả năng cải thiện.
Nhưng cũng sẽ có những lúc không cơ bản, vì khả năng phòng thủ của Pei hơn hẳn 5p, mà nếu lên tenpai với 5 block đang có thì cuối cùng vẫn phải đánh 5p. Nếu như 79m và 35s đổi thành 2 ryanmen thì rõ ràng cần đánh 5p giữ Pei rồi:
2 nhóm 2 quân là 2 ryanmen, lúc này khả năng cải thiện của 5p cũng không còn, Pei sẽ vượt trội về khả năng phòng thủ (chúng ta không thể nói là có thể bốc lên 5p đỏ ở đây được, đó chỉ là 1 quân duy nhất).
Nếu như chỉ đổi 35s thành 34s chẳng hạn:
Lượt sớm thì cứ đánh Pei giữ khả năng cải thiện lên ryanmen của 5p, cũng chẳng có gì phải bàn. Nhưng đến lượt 9-10 rồi thì hi vọng cải thiện được không còn nhiều, nếu ta đánh Pei bây giờ mà đối thủ Riichi chẳng hạn thì sẽ khó đánh 5p sau khi đối thủ Riichi. Nếu bốc lên 4p, 6p thì cũng phải đánh cả 7m và 9m và nếu có đối thủ Riichi thì điều đó cũng không phải dễ dàng. Có 1 ryanmen nên khả năng lên thẳng tenpai cao hơn so với khi có 2 nhóm xấu như ở ví dụ gốc, và cũng có khả năng bốc vào 8m lên tenpai ryanmen. Đối thủ không mạnh lắm thì cứ đánh Pei thôi nhưng nếu đối thủ mạnh, khả năng Riichi xuất hiện trong tương lai gần cao hơn thì nhiều khi đánh 5p luôn lại hay hơn.
Trong ví dụ gốc có 2 kanchan thì khả năng bốc quân cải thiện trước khi lên tenpai cao hơn. Và nếu đối thủ Riichi, đánh 5p cũng vẫn khó nhưng ta dễ dàng phá 1 shanten còn 2 nhóm xấu để thủ hơn so với 1 shanten có nhóm đẹp, cũng dễ phá tenpai chờ xấu hơn tenpai chờ đẹp (giả sử bài mình có đủ quân an toàn để thủ). Trong ví dụ gốc này đánh Pei ưu tiên tốc độ dễ hơn so với khi đổi 35s thành 34s.
Hãy nhìn lại trường hợp đổi 35s thành 34s. Giả sử sau khi đối thủ Riichi, bài trên giả sử ta đã đánh Pei bốc được 8s, bài dưới giả sử ta đã đánh 5p và bốc được 8s. Với bài trên ta sẽ rất khó đánh 5p hay 8s và về cơ bản sẽ phải phá 1shanten để thủ, còn với bài dưới ta có thể đánh Pei ở đây và nếu may mắn lúc sau bốc lên 8m chẳng hạn thì rất đáng đánh 8s Riichi đuổi.
Ví dụ gốc với 2 kanchan. Giả sử sau khi đối thủ Riichi, bài trên giả sử ta đã đánh Pei bốc được 8s, bài dưới giả sử ta đã đánh 5p và bốc được 8s. Chuyện bài trên khó đánh 5p hay 8s vẫn thế nhưng với bài dưới, giờ đánh được Pei nhưng sau khi đánh Pei khả năng lên tenpai thấp hơn trường hợp có ryanmen, khi tenpai lên chờ xấu cũng khó đấu Riichi hơn so với khi chờ đẹp, nên cuối cùng thì khả năng đằng nào mình cũng phải phá bài cao hơn trường hợp có ryanmen.
Đây là một vấn đề hết sức phức tạp, ta cần nhiều kiến thức hơn để hiểu tường tận và sẽ phải thảo luận lại sau, tôi đề cập ở đây trước mắt chỉ để bạn biết là có vấn đề này thôi.
Ta thấy rằng quân lẻ trong 1shanten 5 block dạng 2 quân lẻ khác hẳn với trong 1shanten dính. Khi có 5 block thì 2 quân lẻ có xu hướng thừa, đánh quân lẻ yếu giữ quân lẻ mạnh hơn thì cuối cùng dễ vẫn phải đánh quân lẻ mạnh hơn, quân lẻ mạnh hơn chỉ có khả năng cải thiện mà không có khả năng giảm shanten. 1shanten dính như ta đã biết, đánh quân lẻ nào là mất khả năng tạo block, giảm shanten với quân lẻ đó. Nên mới có chuyện ta xét đến cả khả năng phòng thủ ở dạng 2 + 2 + 1 + 1, còn với 1shanten dính ta không thể ưu tiên quân chỉ có khả năng phòng thủ hơn quân số có khả năng giảm shanten được.
Bài 1: Pei > 5p vì hơn khả năng thủ, 5p không có tác dụng gì. Bài 2: 5p có khả năng cải thiện, Pei có khả năng thủ, về tốc độ nên đánh Pei nhưng đánh 5p cũng có lợi trong nhiều trường hợp. Bài 3: 1shanten dính, 5p 7m > Pei vì không hi sinh được khả năng giảm shanten của các quân lẻ số giữa 5p và 7m. Cùng là quân lẻ số giữa nhưng quân lẻ không có chức năng gì, quân lẻ chỉ có khả năng cải thiện và quân lẻ có khả năng giảm shanten có sức mạnh hoàn toàn khác nhau!
2.
Ta có 2 nhóm xấu và 2 quân lẻ mạnh là 4renkei và dora. Đánh quân lẻ này thì khi tenpai sẽ mất quân lẻ còn lại, tenpai thẳng thì được Riichi +1 chờ xấu không quá tệ nhưng như vậy thì phí mất dora đỏ và 4renkei. Thay vào đó ta hãy đánh 89s để đảm bảo tận dụng được ít nhất 1 quân lẻ. Sau khi đánh 89s, bốc vào 6m thì được 1shanten dính với 2 quân lẻ mạnh là 4renkei và dora, so với trước đó đánh 3p, 6p hoặc 5s đỏ nếu bốc 6m sẽ được tenpai Riichi +1 chờ xấu.
Bài trên: đánh 8s bốc 6m, ta sẽ đánh tiếp 9s. Bài dưới: đánh 3p bốc 6m, ta đánh 5s đỏ là có tenpai. Bạn đã biết ở phần tenpai chờ xấu là khi tenpai chờ xấu mà về được 1shanten có nhiều quân cải thiện mạnh thì đáng để phá tenpai về 1shanten. Cũng có nghĩa là nếu được lựa chọn giữa tenpai dưới và 1shanten trên thì tôi sẽ chọn 1shanten trên trong đa số trường hợp. Một lần nữa ta thấy quân lẻ trong bài 5 block rất khác biệt so với trong bài 4 block, ta cần phải phá block mới sử dụng được quân lẻ trong bài 5 block.
Đó là bốc 6m trước thôi, còn sẽ có rất nhiều trường hợp ta bốc lên quân liên quan với 5s đỏ và 3456p trước, thậm chí là bốc được quân liên quan với cả 2 nhóm và đánh tiếp được 57m.
Nếu bài như sau:
Dora 5s đỏ thì vẫn giữ nguyên nhưng quân lẻ còn lại lại là 5p, tổng sức mạnh của 2 quân lẻ không lớn như ví dụ gốc, nếu đánh 89s ở đây không có nhiều quân lên lại 1shanten như trong ví dụ gốc có 4renkei, khả năng bốc được quân liên quan đến cả 2 quân lẻ cũng kém hơn ví dụ gốc có 4renkei. Vì thế ta có thể cứ đánh 5p trước mắt đi, nếu bốc được liên quan đến 5s đỏ để cải thiện bài trước thì tốt, không thì lên thẳng tenpai Riichi luôn cũng không tệ. Nếu ở đây dora không còn là 1m nữa, trừ 5s đỏ thì không còn nhóm quân có giá trị, nếu đánh 5p thì lúc sau lên tenpai thẳng lại thành Riichi chay chờ xấu. Nên ta lại dễ đánh 89s hơn, tăng khả năng sử dụng 5s đỏ, và bốc 4p 6p cũng tạo ryanmen có thể giúp thoát khỏi tenpai Riichi chay chờ xấu. Nhưng đánh 89s vẫn không dễ dàng bằng ví dụ gốc có cả 4renkei cả 5s đỏ.
Ngoài ra, cũng tương tự như dạng 3 + 2 + 1, lượt sớm là yếu tố ủng hộ lùi shanten, lượt muộn là yếu tố ủng hộ đánh quân lẻ.
3.
Cùng là ryanmen đôi nhưng tình huống khác nhau sẽ có tính chất khác nhau. 7m làm đôi rồi, tức là ở đây 6m là quân lẻ, chính là kiểu quân lẻ trong ryanmen đôi mà ta đã thảo luận khá kĩ trong các bài về 1shanten dính. Vậy đây là dạng bài 2 + 2 + 1 +1 với 2 nhóm 2 quân 12m, 78p và 2 quân lẻ 4renkei và ryanmen đôi. Ryanmen đôi sẽ thành quân lẻ mạnh nếu có nhóm tạo đôi tốt hỗ trợ. Vì vậy ở đây quân lẻ 4renkei và quân lẻ ryanmen đôi đều là quân lẻ mạnh, ta hoàn toàn có quyền kì vọng vào việc đánh luôn nhóm 2 quân 12m. Chỉ có cách đó mới tận dụng được cả 2 quân lẻ mạnh này, nhất là 2 quân lẻ này phối hợp với nhau còn tăng sức mạnh nữa. Trong ví dụ này tôi cũng thêm khả năng tanyao để quyết định đánh 12m càng rõ ràng hơn.
Kết luận:
- Trong bài 1shanten 5 block có đôi, ta thường phải so sánh các thành phần khác nhau bao gồm: nhóm 3 quân, nhóm 2 quân, quân lẻ.
- Nhóm 3 quân trong bài 1 shanten 5 block có thể được giữ để tăng tối đa khả năng tạo bộ 3 quân, hoặc ta có thể đánh 1 quân trong đó để về nhóm 2 quân.
- Quân lẻ số giữa cũng như các quân lẻ mạnh hơn trong bài 5 block không còn khả năng giảm shanten mà chỉ còn khả năng cải thiện. Nếu đến tenpai sẽ phải đánh quân lẻ này, vì vậy để chắc chắn sử dụng được quân lẻ cần phải lùi shanten. Quân lẻ rồng gió có khả năng phòng thủ sẽ mạnh hơn quân lẻ không có khả năng gì, và nếu so với quân lẻ có khả năng cải thiện thì về cơ bản ưu tiên cải thiện hơn nhưng ưu tiên phòng thủ hơn cũng có thể có lợi; khác với trong bài 1 shanten dính thì khả năng phòng thủ của quân lẻ rồng gió không vượt qua được khả năng giảm shanten của quân lẻ số giữa.
- Dạng 3 + 3: Đưa 1 nhóm 3 quân về nhóm 2 quân theo nguyên tắc: "Chốt cái mình muốn chốt", "Chốt mạnh giữ yếu".
- Dạng 3 + 2 + 1: Chọn giữa 3 phương án đánh: đánh quân lẻ - đánh 1 quân từ nhóm 3 quân - phá nhóm 2 quân, tùy tình huống.
- Dạng 2 + 2 + 1 + 1: Đánh 1 trong 2 quân lẻ, hoặc đánh 1 trong 2 nhóm 2 quân, tùy tình huống.
Trường hợp 3 + 3 không phức tạp lắm, 2 trường hợp còn lại khá khó, nhưng không có công thức chung nên quả thật dù muốn cũng khó mà đưa ra bài tập luyện tập hợp lí được; quyết định ngoài phụ thuộc hình dạng và giá trị bài mình thì giờ còn có thêm vai trò của khả năng cải thiện và phòng thủ, và còn phụ thuộc thêm vào lượt, vào tốc độ của đối thủ... nhiều hơn các dạng 1shanten khác ta đã nghiên cứu. Các ví dụ đã đưa ra giúp bạn hình dung lợi hại của mỗi phương án trong điều kiện "tĩnh" để có thể đưa ra lựa chọn hợp lí trong trận đấu.
Mục lục
