1. Riichi chờ xấu lợi hay hại?
Hồi xưa thì người ta rất ghét Riichi chờ xấu. Về sau, khi mà xác suất thống kê bắt đầu được áp dụng trong mạt chược, Riichi chờ xấu được chứng minh là có lợi và trở nên phổ biến.
Nhưng rõ ràng, khi ta Riichi một bài chờ xấu thì sẽ có cảm giác bất an so với khi chờ đẹp. Nếu như với bài chờ đẹp ta không cần chú ý nhiều các mặt trái của Riichi thì với chờ xấu:
- Nhiều trường hợp có thể cải thiện bài. Về mặt chờ có thể cải thiện lên chờ đẹp. Về mặt giá trị, cũng dễ cải thiện hơn vì khả năng bốc được quân cải thiện trước quân thắng cao hơn so với khi chờ đẹp. Ta cũng có lựa chọn phá nhóm xấu, bỏ tenpai để tăng tối đa khả năng cải thiện nữa, thậm chí lựa chọn này phổ biến hơn so với dama chờ.
- Về mặt phòng thủ, vì tỉ lệ thắng của mình giảm nên khả năng có đối thủ Riichi đuổi trước khi mình thắng tăng. Khi có đối thủ Riichi đuổi, mình đang chờ xấu thì cũng sẽ bị thất thế khi solo Riichi.
- Khi ta đã có yaku, tỉ lệ thắng khi dama chờ xấu khác hẳn so với Riichi chờ xấu.
Tuy nhiên trong đa số trường hợp có thế chủ động, Riichi sẽ có lợi hơn so với dama. Thế chủ động là hết sức quan trọng trong mạt chược hiện đại. Xin được nhắc lại một lần nữa, khi có đối thủ Riichi, để mà thắng được thì chúng ta cần vượt qua các trở ngại sau:
- Nếu vẫn đang 1 shanten, phải đánh qua quân cần đánh lượt này, các quân bốc được, và 1 quân nữa khi tenpai
- Người đã Riichi không thắng cho đến khi bạn tenpai
- Solo Riichi thắng
Ta Riichi chờ xấu thì chỉ có ta biết là xấu thôi, còn với đối thủ thì họ chỉ biết là phải vượt qua các trở ngại trên. Vì thế nên ta cũng cần phải có lí do để quyết định dama.
So với chờ đẹp dễ thắng và khó cải thiện bài, chờ xấu thắng chậm hơn và có nhiều yếu tố liên quan đến chất lượng chờ cụ thể, khả năng cải thiện bài và tiềm năng phòng thủ cũng như khả năng mình phải phòng thủ trong tương lai. Quyết định Riichi hay dama là sự tổng hợp của nhiều yếu tố chứ nhiều khi không rõ ràng như trong trường hợp chờ đẹp.
2. Phân loại chờ xấu đơn giản
Ryanmen và Tanki nhiều mặt gọi là chờ đẹp, còn lại Kanchan, Penchan và Shanpon hay Tanki thường đều gọi là chờ xấu. Vậy dĩ nhiên là trong chờ xấu cũng có nhiều kiểu chờ xấu khác nhau với mức độ dễ thắng khác nhau.
- Shanpon hay Tanki chờ rồng gió rõ ràng là rất có lợi. Khi Riichi, nhiều khi những quân này còn dễ ra hơn so với dama. Khả năng lên chờ đẹp không có hoặc kém, nếu là Shanpon 3m/Haku chẳng hạn thì đúng là có thể bốc lên 24m chờ đẹp, nhưng tỉ lệ thắng không cao hơn Shanpon nhiều, và mất 1 han từ Haku.
- Shanpon hay Tanki 19 cũng khá tốt, nếu chờ suji thì tốt hẳn rồi nhưng trường hợp không suji, đối thủ cũng nhiều khi đánh lúc hết quân an toàn hơn hoặc đẩy cố. Khả năng lên chờ đẹp cũng không có hoặc kém.
- Shanpon, Kanchan, Tanki 2 hoặc 8 có thể nói là khá. Khả năng lên chờ đẹp là có nhưng thường không đủ để bù lại lợi ích của Riichi và thắng luôn. Với Kanchan 2 (tức là mình có 13) chẳng hạn, để lên chờ đẹp thì mình chỉ có thể bốc 4, trong khi đó khả năng thắng khi mình giữ chờ 2 cũng không tệ. Nếu mình chờ suji thì có thể nói là khá tự tin.
- Chờ xấu các quân từ 3 đến 7 thường khó thắng. Một là khi mình Riichi các quân này khó ra, hai là các quân này vốn dễ sử dụng và khó bị thừa ra kể cả khi đối thủ tấn công. Penchan hay Kanchan 3 hoặc 7 thì khó cải thiện chờ, kể cả Kanchan 4 5 6 cũng chỉ có 2 loại quân cải thiện mà thôi, nhưng có nhiều trường hợp khả năng cải thiện lên chờ đẹp tốt, thường là các trường hợp shanpon và/hoặc nhóm xấu dính với bộ khác. Ví dụ như mình chờ Shanpon 3m/4s thì có thể chờ 24m35s để lên chờ đẹp, nếu có bộ gần với quân chờ (ví dụ 33456m44s) thì số quân cải thiện còn cao hơn. Có kha khá trường hợp ta nhắm đến cải thiện thay vì Riichi luôn. Khi chờ suji thì dễ thắng hơn nhưng nhiều khi cũng không dễ thắng lắm.
3. Lượt và quyết định Riichi bài xấu
- Lượt sớm: Khả năng cải thiện cao hơn, nhưng ngược lại khi mình Riichi thì khả năng đối thủ bắt kịp được mình để Riichi đuổi sẽ thấp hơn.
- Lượt muộn: Chờ cải thiện ít khả thi, nhưng khả năng đối thủ gần tenpai và Riichi đuổi lại tăng.
Sớm hay muộn đều có yếu tố ủng hộ và chống lại Riichi. Nên ta cũng phải xét từng trường hợp.
Ví dụ lượt sớm thì khả năng cải thiện cao hơn thật đấy, nhưng nếu bài chẳng có mấy quân có thể cải thiện, thì tại sao lại không Riichi luôn để ép đối thủ? Ngược lại, lượt sớm mà khả năng cải thiện mạnh thì rõ ràng nên ưu tiên cải thiện.
Hay là đến lượt muộn thì còn ít lượt nên cải thiện thường không kịp, nếu đã kì vọng thì hãy kì vọng Riichi và thắng luôn. Nhưng vào tình huống mà mình không muốn bị Ron một chút nào chẳng hạn, thì lúc này đối với mình Riichi không có lợi nữa.
4. Ảnh hưởng của giá trị đến quyết định Riichi bài xấu
- Tránh Riichi (cần có lí do để Riichi)
Tình huống Riichi chay chờ xấu có thể nói là tình huống tenpai tệ nhất ("Riichi chay chờ xấu" ở đây chỉ là cách gọi tên bài kiểu này thôi chứ không phải là bài này sẽ Riichi). Tệ đến mức mà trong lí thuyết xây bài hiện đại người ta cố tránh tối đa việc khi tenpai thì bài vừa chờ xấu vừa không có thêm han nào. Chỉ cần có thêm 1 dora thôi, khi Riichi được +2 han là sẽ có bài đủ lớn, còn trường hợp Riichi chay thì không lên bài to nổi. Nếu chờ đẹp thì có quyền hi vọng thắng để đối thủ không thắng được, nhưng chờ xấu thì rất nhiều trường hợp địch Riichi đuổi mà ta kẹt với bài vừa chờ xấu vừa nhỏ. Vì vậy nên bài kiểu này rất khó để Riichi. Các yếu tố sau có thể giúp chúng ta cân nhắc Riichi:
+ Chờ xấu đủ tốt và khó cải thiện (chờ kanchan 28 hoặc tốt hơn; những thứ như Shanpon 2 đôi đều gió hoặc 19 chẳng hạn, hay chờ suji thì tự tin)
+ Lượt còn sớm (dòng 1). Nhưng nếu khả năng cải thiện đủ tốt thì vẫn ưu tiên cải thiện.
+ Làm cái. Không ai thích liều với Riichi cái nên Riichi sẽ giúp mình ngăn cản đối thủ. Khả năng mình bị đuổi và rơi vào thế bất lợi sẽ thấp hơn.
Với bài dama 50 fu 3 han có yaku, tương tự như đã nói ở phần chờ đẹp, 6400 không kém 8000 nhiều, khi Riichi được +2 han thì vẫn chỉ là mangan, khi chờ xấu hãy dama để tăng tỉ lệ thắng.
Với mangan đã có yaku, giá trị đủ to rồi nên khi chờ xấu cũng nên dama để tăng tỉ lệ thắng, thay vì tìm cơ hội lên haneman như trường hợp chờ đẹp. Cao hơn nữa thì khỏi phải nói. Với các tình huống dama khi giá trị cao này, có thể cân nhắc Riichi khi bạn cho rằng Riichi làm quân thắng dễ ra hơn, ví dụ như chờ rồng gió, suji chẳng hạn, hoặc khi suuankou tenpai chờ shanpon ta muốn tsumo chứ không phải ron.
- Nên Riichi
Khi giá trị bài lớn mà mình chưa có yaku, lúc này mình rất cần yaku để chiến thắng. Khi có từ 2 dora trở lên, Riichi mà thắng được thì sẽ ghi được nhiều điểm. Cần có lí do rõ ràng để không Riichi, như là chờ khó ra khi Riichi + rất dễ cải thiện + cần thủ trong tương lai chẳng hạn.
- Riichi có lợi nhưng quyết định có thể bị thay đổi bởi các yếu tố khác
Quyết định Riichi với những bài ở khoản này nhiều khi rất đau đầu, kể cả với những người chơi kinh nghiệm nhất.
"Riichi chờ xấu 2600 có lợi" có lẽ là một trong những phát hiện đánh dấu sự bắt đầu của kỉ nguyên mạt chược hiện đại. Chỉ cần có thêm 1 dora hoặc 1 yaku 1 han thôi, là đã khác hẳn so với trường hợp Riichi chay rồi. Riichi chay về cơ bản không thể lên bài to được. Riichi +1 khi Ron không có gì thêm là 2600, không thể nói là lớn nhưng vẫn là điểm. Khi Tsumo là lên 4000 điểm rồi. Và chỉ cần thêm 1 ura sẽ có 5200 khi Ron và mangan khi tsumo.
Quả thật ta có quyền mơ về thắng với 1 ura khi Riichi +1 chờ xấu, thế nhưng trong nhiều trường hợp ta vẫn phải nghĩ về bài này đúng như thực tại: chờ xấu 2600 điểm. Khi có người Riichi đuổi thì có thể nói là mình rơi vào thế bất lợi. Riichi +1 chờ xấu có giá trị trung bình kém hơn Riichi chay chờ đẹp.
Nếu có các yếu tố sau (thường là có ít nhất 1-2) thì hãy tin tưởng vào việc Riichi chờ xấu 2600 có lợi rõ rệt:
+ Làm cái. Chẳng ai muốn cương với Riichi cái cả. Nhà cái Riichi +1 thôi, không thêm gì thì khi Ron đã là 3900, Tsumo là 6000, còn thêm 1 ura nữa thì khỏi phải bàn. Cứ cho là thỉnh thoảng có thể bị Riichi đuổi và dính ron đi, thì đằng nào để đối thủ tsumo mình cũng mất nhiều điểm mà.
+ Chờ 2 8 hoặc tốt hơn. Nếu chờ 4 5 6 thì có thể nói là khó thắng nhưng cũng không thể chỉ quyết định dama dựa vào yếu tố này. Chờ rồng gió thì không cần phải nghĩ nhiều.
+ Lượt: Dòng 1 đến đầu dòng 2. Cuối dòng 2 nếu không thấy mối đe dọa nào thì cũng vẫn Riichi được.
+ Tình huống điểm mà nếu bạn thắng thì có ích, còn nếu bạn dính Ron thì cũng chưa phải thảm họa. Thảm họa là thế nào, chẳng hạn khi đánh Tenhou, ở Nam 3, bạn đang nhì, nhưng nếu bị Ron thì sẽ xuống bét chẳng hạn. Còn thế nào là thắng không có ích, chẳng hạn như Nam 3 bạn đang dẫn điểm đủ lớn rồi chẳng hạn. Chúng ta sẽ phải vẽ ra các ranh giới trong quá trình chơi và học hỏi.
+ Khả năng cải thiện thấp. Thế nào là khả năng cải thiện cao/thấp thì sẽ phải nói cụ thể hơn ở một bài sau. Với bài ở tầm này luôn luôn phải tự hỏi cải thiện có đáng để bỏ qua Riichi không.
Ngoài ra, 1 dora không yaku thì không Riichi không thắng được. Nhưng nếu là yaku 1 han, bạn không có vấn đề gì với thắng chỉ 1300 thì dama là một lựa chọn. Khi bài bạn có khả năng thủ và bạn muốn thủ về sau thì có thể dama bài Riichi +1 chờ xấu, lúc này thì có yaku vẫn dễ dama hơn không yaku.
Với bài Riichi +2, dù có sẵn yaku rồi thì Riichi sẽ cho chúng ta 1 han rất quan trọng để lên 5200 ron/mangan tsumo. Dama ron thì chỉ 2600, vậy Riichi rất có ích về mặt giá trị ở đây, tình huống này Riichi dễ hơn tình huống Riichi +1. Dama sẽ là một lựa chọn nếu bài có khả năng cải thiện cao, hay cần phòng thủ trong tương lai, hay là bạn không cần phải thắng to. Nhưng quả thật, giá trị của Riichi +2 khác hẳn với 2 han dama.
- Dama nhiều hơn nhưng có thể Riichi trong một số trường hợp
40 fu 3 han giá trị khá tốt rồi, Riichi bài xấu giúp ta chiếm thế chủ động nhưng lại làm giảm tỉ lệ thắng. Với luật chơi ưu tiên lấy nhất thì Riichi mở ra cơ hội ghi được chiến thắng quyết định, nhưng khi ta chơi online thì ít cảm thấy muốn giảm tỉ lệ ăn 5200 hơn, và đằng nào tsumo vẫn mangan.
Nếu lượt sớm, chờ đủ tốt (2 8 hoặc tốt hơn) và khả năng cải thiện thấp, cân nhắc Riichi. Chờ 4 5 6 hay đến giữa dòng 2 rồi, khó thắng nên hãy dama.
Ví dụ:
1.
=> Chờ xấu penchan 7 không phải là kiểu chờ tự tin lắm nhưng khả năng cải thiện của bài này kém.
Nếu như là cái, ở dòng 1 thì nên Riichi. Không có khả năng cải thiện, ngồi dama thì quá thụ động, nên Riichi ép đối phương thủ. Đến giữa dòng 2 mà bạn thấy không có nguy hiểm gì thì vẫn có thể Riichi.
Nếu là nhà con, dòng 1 thường vẫn Riichi được. Sang đến dòng 2 thì khó. Nếu đến vòng Nam nhất là chơi online thì cũng khó, vì đến vòng Nam vị trí thường phân định rõ hơn rồi, nên rất kị trường hợp mình Riichi rồi bị bét Riichi đuổi, dính Ron thì mình mất vị trí. Khi vị trí đang phân định rõ rồi thì thật ra sau khi thắng Riichi nhỏ này khoảng cách cũng không thay đổi nhiều.
Tuy nhiên khi xây bài chúng ta cũng nên cố gắng tránh rơi vào trường hợp này ở dòng 2. Dòng 1 thì quá sớm nên nhiều khi bốc thế nào thành ra thế ấy thôi.
Nếu như ở trường hợp này thay 89s bằng 79s thì quyết định Riichi dễ hơn một chút.
2.
=> Giả sử lượt 9 hoặc sớm hơn. Trường hợp Riichi chay chờ xấu này đánh 98s lợi hơn. Có thể thêm Tanyao, Pinfu cũng như chờ đẹp hơn. Ở đây sẽ là sai lầm nếu như lượt trước bạn có 4s hoặc 5s chẳng hạn mà lại đánh đi.
Ở đây có 2 phương án có thể áp dụng: đánh 4p hoặc 98s. Ở lượt sớm thì ta thường đánh 98s còn muộn đến dòng 2 rồi thì đánh 4p để khi bốc 7s vẫn có Pinfu tenpai. Cái này thuộc về phần xây bài và chúng ta sẽ còn bàn lại sau.
3.
=> Riichi +1. Nói chung với bài này nếu không thấy đối thủ có vấn đề gì hoặc vấn đề nhỏ thì mạnh dạn Riichi thôi. Cũng không có gì xứng đáng để chờ cải thiện cả. Chờ kanchan 2 cũng là kiểu chờ xấu dạng khá. Đa số trường hợp Riichi +1 bài sẽ kiểu kiểu như thế này, số trường hợp cải thiện được thật ra không quá nhiều.
Nếu đổi 13m thành 35m thì thật ra cũng chẳng có vấn đề gì với Riichi cả, ít nhất cho đến giữa dòng 2. Dama chờ bốc 2m hoặc 6m là tạo cơ hội cho đối thủ.
Nhìn lại ví dụ 2, nếu ở ví dụ này có 1 dora thì cũng thành bài Riichi +1 chờ xấu có khả năng cải thiện kém. Ta chỉ cố cải thiện khi bị rơi vào tình huống Riichi chay mà thôi, nếu có 1 dora thì hãy Riichi.
4.
=> Dama là lựa chọn mặc định (đánh 3m hay 4s tuỳ tình huống). Chiitoi nói riêng và bài chờ Tanki nói chung có khả năng cải thiện chờ tốt. Bốc được rồng gió, 19, ít nhất là 28 thì tỉ lệ thắng cao hơn nhiều, dễ Riichi hơn. Khi mà hết các quân này để mà bốc được rồi thì thường cũng lượt muộn rồi, lúc này Riichi nhiều khi cũng mạo hiểm.
5.
=> Riichi lợi hơn rõ ràng. Haku, 1 dora, Dama 2600, Riichi tsumo là mangan, cái lợi của Riichi quá lớn. Khả năng cải thiện của kanchan 3m thấp và không đáng đánh đổi sức mạnh tức thì của Riichi.
Nếu bốc 9s, Riichi vẫn là lựa chọn tối ưu. Riichi +1 không yaku và không có phương án cải thiện tốt.
Nếu bốc 3m, Riichi chờ shanpon 9s/Haku rất mạnh.
Nếu trong vấn đề ban đầu thay 24m thành 46m, vẫn Riichi, khả năng cải thiện ở đây vẫn không đủ để vượt qua sức mạnh của Riichi. Sẽ nói thêm về vấn đề này sau.
6.
=> Nếu dama thì 5200. Bài này chờ penchan 3m không đẹp lắm nhưng lại không thể cải thiện được.
Ở dòng 1, Riichi không tệ, xuống đến dòng 2 thì khó thắng nên thường dama hơn.
Nếu Dora là 5s, dama.
7.
=> Mangan khi dama nhưng chờ thế này dễ ra khi mình Riichi. Đặc biệt khi đối thủ chơi bài mở, hết quân thủ chắc chắn thì sẽ đánh đến rồng gió, nhất là tanyao mở khi bốc được những quân này thì rất dễ đánh. Nên Riichi nhiều hơn là dama.
Tóm lại:
- Riichi chờ xấu dễ cải thiện hơn và nhiều nguy cơ hơn Riichi chờ đẹp, nhưng sức mạnh của Riichi rất lớn nên đa số trường hợp vẫn Riichi.
- Quyết định Riichi chờ xấu phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Trong bài này ta đã bàn đến chất lượng chờ, lượt và giá trị, cũng như một chút về khả năng cải thiện.
Bài sau chúng ta sẽ nói kĩ hơn về khả năng cải thiện khi tenpai chờ xấu.
