Chủ đề tưởng đơn giản mà không bao giờ đơn giản. Chúng ta đều biết rằng lúc đầu ván thì sẽ đánh các quân 1-9 và rồng gió lẻ, thế nhưng các loại quân này khác biệt như thế nào? Một yếu tố rất quan trọng trong vấn đề này, đó chính là tính chất của quân lẻ khi bài thiếu block sẽ khác so với khi bài đủ 5 block.
Hãy thử nhìn vào 2 bài sau:
Dĩ nhiên 2 bài này không phải là bài khởi đầu, và ta cũng không bàn đến việc đánh gì khi có bài này, chỉ là ví dụ được đưa ra để bạn dễ hình dung lí thuyết.
Ở bài 1shanten thứ nhất, nếu đánh Pei và giữ 9p, ta có thể có tenpai khi bốc 789p. Ngược lại nếu đánh 9p và giữ Pei thì chỉ có bốc thêm Pei mà thôi (các quân liên quan đến 7s thì như nhau).
Trong khi đó ở bài 1shanten thứ 2, dù bốc các quân liên quan đến 9p là 789p thì cũng không có tenpai.
Vì sao lại như vậy? Khi bài đang không đủ 5 block thì quân lẻ sẽ có tác dụng giảm shanten, vì khi bạn bốc các quân liên quan đến quân lẻ này thì sẽ tạo được 1 block cho đủ 5. Ngược lại, khi bài có 5 block rồi thì bốc các quân liên quan đến quân lẻ sẽ tạo 1 block thừa và chúng ta phải phá 1 block, như vậy quân lẻ không có tác dụng giảm shanten nữa.
1. Tình huống thiếu block
a. So sánh quân số đầu với yakuhai
Thông thường mà nói thì các quân gió không đem lại yaku là yếu hơn cả. Tuy nhiên, giữa 1-9 lẻ và yakuhai lẻ thì nên chọn gì?
Giả sử có bài trong 3-4 lượt đầu như sau:
Giờ thì chúng ta nên đánh gì ở đây? Có thể phân tích bài đang có 4 block là 24m, 789m, 23p, 688p, vậy là còn thiếu 1 block mới đủ 5. Cái lợi và hại của đánh 9s và Haku là gì?
- Giữ 9s (đánh Haku): bốc 789s (tổng 11 quân) thì có thêm 1 block, giảm 1 shanten. Khi đó thì yaku chính của bài nói chung sẽ là Riichi.
- Giữ Haku (đánh 9s): Giữ Haku thì chỉ có bốc thêm Haku mới có ích về mặt tốc độ, tuy nhiên khi bốc được lên Haku thì có thể Pon và có yaku. Nhưng đừng quên rằng chỉ có 3 quân Haku để ta bốc và sau đó chỉ có 2 quân Haku để ta Pon hoặc bốc. Ngoài ra, giữ Haku thì an toàn hơn so với 9s, tuy nhiên nếu sau đó bốc lên đôi và Pon thì mất cái an toàn này luôn.
Chúng ta đang nói đến giai đoạn đầu ván đấu, ở giai đoạn này thì hiếm khi đối thủ tenpai, riichi và khi có đối thủ làm điều đó thật thì thêm 1 quân rồng gió cũng không làm chúng ta dễ thủ hơn nhiều. Chưa kể nếu về sau Pon được thì cũng mất quân an toàn, và bản thân việc mình mở bài đã làm cho mình khó thủ hơn là giữ bài kín rồi.
Về cơ bản mà nói thì giữ các quân 1-9 sẽ giúp ta đến Riichi nhanh nhất, còn giữ Haku sẽ mang đến lựa chọn bài mở và một chút an toàn (như vừa phân tích ở trên, chỉ một chút thôi chứ không nhiều như một số người nghĩ). Thật ra, khi đã có sẵn đôi Haku thì là một chuyện, còn khi mới có 1 quân lẻ thì đường đến với bộ ba hoàn toàn không gần. 11 quân có ích khi giữ 1-9 lớn hơn hẳn so với 3 quân có ích khi giữ yakuhai, và nếu Riichi được thì sẽ có thế chủ động.
Tuy nhiên hãy nhớ lại một chút về phần Riichi:
- Riichi có lợi nhất khi mình có thế chủ động. Ngược lại nếu có đối thủ Riichi chủ động thì mình sẽ khó tấn công bừa bãi nếu chưa tenpai. Nghĩa là khi muốn đánh yakuhai giữ 1-9 theo đường Riichi thì tốc độ bài mình cũng cần đủ để kì vọng có thể là người tenpai và Riichi đầu tiên. Nếu bài quá chậm thì yakuhai có lợi thế ở khả năng thủ và khả năng tăng tốc độ nếu bốc được lên đôi, do lúc này có thể gọi quân.
- Bài có giá trị trung bình tầm 1-2 dora thường được lợi nhất từ Riichi, còn Riichi chay chờ xấu thì không có lợi lắm. Bài đủ to rồi thì Riichi cũng giảm lợi ích nếu đã có yaku.
Riichi ảnh hưởng đến quyết định của chúng ta ngay từ đầu ván. Hãy nhìn lại bài được đưa ra làm ví dụ:
Đánh Haku giữ 9s tức là nhắm đến Riichi. Về mặt tốc độ, với bài thế này ở những lượt đầu thì cũng đủ đẹp để có thể kì vọng mình sẽ là người tenpai và Riichi đầu tiên được, vì cũng đã có sẵn 1 bộ và ryanmen. Thực ra bài thế nào là đủ đẹp và đủ tốc độ thì cũng phụ thuộc một chút vào cảm quan.
Về mặt giá trị, ta chưa biết dora là gì. Nếu bài này không có dora, thì khi đánh Haku giữ 9s khi đến tenpai sẽ thành Riichi chay và cũng dễ là tenpai chờ xấu, còn nếu đánh 9s giữ Haku, bốc thêm Haku và gọi được thì bài 1000 điểm. Nếu có 1 dora thì sau khi đánh Haku, tenpai sẽ Riichi +1, còn sau khi đánh 9s có thêm Haku thành bài 2000 điểm. Nếu có 2 dora thì tương ứng thành Riichi +2 và bài 3900. Nếu có 3 dora (dora 8m và 5m đỏ chẳng hạn) thì tương ứng thành Riichi +3 và mangan.
- Trong tình huống 0 dora, dù đến được Riichi cũng không lợi lắm, đánh 9s giữ Haku thêm một chút khả năng mở bài và một chút khả năng phòng thủ có phần hay hơn.
- Trong tình huống 1 dora, đây là tình huống dễ đánh Haku hơn cả; dù có thêm được Haku và gọi thì bài cũng chỉ 2000 và không hơn 1000 là bao, ngược lại nếu Riichi được +2 han thì sẽ có bài trung bình-to. Ví dụ nếu trong hình trên dora là 3m chẳng hạn thì hãy đánh Haku. Ngoài ra đánh Haku sớm còn có cái lợi là khả năng đối thủ Pon thấp hơn, và nếu đối thủ thật sự có đôi rồi thì ta cũng đã ép được họ Pon từ sớm và thường thì làm giảm giá trị bài, thay vì đợi đến lúc Haku nguy hiểm lại cần phải đánh.
- Khi có 2 dora, nếu thêm Haku và gọi được thì có 3900 nhưng thứ nhất 3900 không to đến mức đấy, thứ hai bốc thêm và gọi được Haku cũng không dễ đến mức đấy, ngược lại nếu Riichi thì sẽ dễ có mangan.
- Cuối cùng, khi có 3 dora trở lên thì cứ có yaku là mangan rồi, lợi ích tăng giá trị của Riichi giảm, lúc này ta muốn tận dụng lợi ích đem lại yaku của Haku.
Tóm lại, khi bài thiếu block:
- Nếu có 1-2 dora và cảm thấy có cơ hội Riichi đầu thì ưu tiên đánh yakuhai giữ 1-9.
- Nếu 0 dora (dễ Riichi chay) hoặc 3+ dora (mangan trở lên) thì ưu tiên đánh 1-9 giữ yakuhai.
- Nếu cảm thấy khi đánh yakuhai giữ 1-9 không đủ tốc độ để tenpai và Riichi đầu thì cũng đánh 1-9 giữ yakuhai.
Đó chỉ là so sánh đơn thuần 1 quân số đầu và 1 yakuhai lẻ. Ngoài ra còn các yếu tố nào khác?
- Nếu trong tình huống bạn không muốn Riichi mà muốn có một yaku khác và ưu tiên phòng thủ thì giữ yakuhai có lợi hơn.
- Những tình huống bạn đang có nhiều yakuhai lẻ thì giữ yakuhai cũng có lợi hơn một chút, lúc này bạn có nhiều yakuhai nên có khả năng bốc lên đôi cao hơn và khả năng thủ cũng cao hơn lúc chỉ có 1 yakuhai lẻ.
- Khi bạn đã có sẵn đôi yakuhai khác thì yakuhai lẻ cũng có lợi hơn, vì bài bạn dễ theo hướng mở, yakuhai lẻ sẽ giúp bạn thêm han và tránh atozuke (không chắc chắn yaku) nếu lên thêm đôi hoặc thủ nếu cần.
- Những tình huống bài bạn dễ có Pinfu thì yakuhai rõ ràng yếu hơn.
- Những tình huống bài bạn không có sẵn đôi khác thì yakuhai cũng yếu hơn, vì khi đó bạn vừa phải lên đôi yakuhai vừa phải lên thêm một đôi khác.
- Quân 1 khi bài có 4 và quân 9 khi bài có 6 nói chung yếu hơn 1 và 9 lẻ bình thường. Khi có 1 và 4, đánh 1 thì vẫn tạo được block khi bốc 2, 3.
Nhiều khi không có yếu tố nào mang tính quyết định hoàn toàn, mà mỗi yếu tố sẽ ảnh hưởng một ít đến quyết định cuối cùng. Số tình huống mà top player đánh mỗi người một kiểu cũng không ít, nhưng không có nghĩa là bạn nên sai lầm ở những tình huống rõ ràng.
Ví dụ (đều giả sử lượt 4 hoặc sớm hơn):
1.
=> Bài đang có 4 block, nhưng tốc độ chậm vì chưa có bộ và toàn nhóm xấu, và không có dora. Ở đây nên đánh 1s, giữ lại Haku và Hatsu để giữ khả năng thủ. Nếu bốc được thêm Haku, Hatsu lên đôi thì có thể tính đường gọi quân, dù vẫn phải cẩn thận.
Nếu dora là 1m, dù 1 dora thiếu block ủng hộ đánh yakuhai nhưng vì tốc độ chậm khó kì vọng Riichi đầu nên có vẻ đánh 1s vẫn lợi hơn. Nếu dora là 7p thì cũng đánh 1s kì vọng bài mở 3900 hoặc hơn.
2.
=> Có đôi Haku rồi nên Hatsu mạnh hơn 1s, vì bài đằng nào cũng dễ theo hướng mở. Sau khi đánh 1s, Hatsu có thể làm quân an toàn, khi bốc lên đôi thì có thể tăng giá trị bài cũng như tránh được tình trạng khi tenpai chờ shanpon Haku-x nhưng bốc được x lại không có yaku.
3.
=> Bài 4 block, 1 dora. Tốc độ không tệ, ngoài ra cũng dễ có pinfu và chưa có đôi khác (334s dễ thành bộ 3 quân liên tiếp nên không thể quyết định luôn 3p là đôi của bài này được). Bốc lên đôi 9m dễ có pinfu, có phần hơn so với bốc lên đôi Haku mất pinfu và cần pon để tạo yaku hoặc bốc thêm quân thứ 3 mới được +1 han nếu giữ bài kín. Bốc 78m cũng là điều hoàn toàn có thể. Đánh Haku là lựa chọn hợp lí hơn 9m.
Nếu không có dora thì khó quyết định hơn, yakuhai vẫn có ích nhưng vấn đề là chưa có đôi rõ ràng nên khó tận dụng yakuhai hơn bình thường.
4.
=> Nếu thay 8m thành 9m thì rõ ràng nên đánh 9m rồi. Bài có 3 dora nên ta cần giữ 2 yakuhai hi vọng bốc lên đôi.
Bình thường mà nói thì không nên đánh 2-8 trước rồng gió. Khi thiếu block thì khả năng tạo block của 1-9 đã vượt trội hơn yakuhai rồi, 2 và 8 thì còn có khả năng tạo ryanmen nữa. Nếu dora không phải là 1m thì nên đánh Haku hoặc Chun. Nhưng khi có 3 dora, ta chỉ cần có yaku thôi là có mangan rồi. Khả năng thêm block của 8m cũng giảm vì ta có 5m. Vì vậy đánh 8m là lựa chọn hợp lí ở đây.
b. Các quân gió
Ở phần a mới chỉ ví dụ quân rồng vì đó là yakuhai dễ hiểu nhất, ai có bộ cũng là yaku 1 han. Thêm các quân gió thì sẽ dễ lẫn lộn hơn.
Có 4 loại quân gió khác nhau là gió nhân đôi (gió vòng đồng thời là gió chỗ ngồi của mình), gió vòng, gió chỗ ngồi và gió khách (không mang lại yaku).
- Gió nhân đôi sẽ đem lại 2 han nếu thành bộ, nhưng nếu không thành bộ thì không khác gì quân rồng, và khi làm đôi thì sẽ mất pinfu.
- Gió vòng đem lại 1 han nếu thành bộ như rồng, nhưng nếu để người khác pon được gió nhân đôi thì họ được 2 han, nên nếu mình không thật sự cần thì hãy đánh càng sớm càng tốt để hạn chế bị pon.
- Gió chỗ ngồi mang lại 1 han cho mình nếu thành bộ như rồng, nhưng lại là gió khách với đối thủ nên khi dùng để thủ thì tốt hơn rồng.
- Gió khách không mang lại yaku, nhưng nếu bài gần pinfu chưa có đôi thì nếu lên đôi không mất pinfu, khi dùng để thủ cũng tốt hơn rồng vì sẽ chỉ là yakuhai với 1 người.
Nếu cần yakuhai thì có thể suy luận: gió nhân đôi > gió chỗ ngồi > rồng > gió vòng > 1-9 > gió khách. Bài thiếu block nên giữa 1-9 và gió khách thì rõ ràng 1-9 hơn vì tạo được block thứ 5.
Nếu đi theo đường Riichi thì nói chung 1-9 > yakuhai > gió khách. Tuy nhiên khi bài có thể có tanyao, pinfu thì lại là chuyện khác, vì yakuhai không thể đi kèm tanyao, pinfu. Lúc này rồng hay kể cả gió nhân đôi cũng yếu hơn gió khách, vì gió khách vừa phối hợp được với pinfu vừa có lợi khi thủ hơn. Khi ưu tiên tanyao, pinfu: 1-9 > gió khách > yakuhai.
Nhưng dĩ nhiên bài mình không phải lúc nào cũng thuần theo một hướng nhất định, sẽ có những lúc bài mình đi được theo các hướng khác nhau nên ta sẽ phải điều chỉnh thứ tự cho phù hợp.
Ví dụ (giả sử lượt 4 hoặc sớm hơn, Đông 1 cửa Tây):
1.
=> Pei là gió khách nên là quân lẻ yếu nhất bài này. Lưu ý đừng lạm dụng đánh 1p. Sau đó lượt sau bốc 9p chẳng hạn thì Haku yếu hơn Sha. Lúc này thường thì sẽ đánh Haku rồi Sha trước 1p, đây là bài thiếu block 1 dora và có khả năng tenpai đầu tiên được.
2.
=> Bài thiếu block và có khả năng tanyao, pinfu, cũng chưa có đôi rõ ràng. Lúc này giữ Haku bốc lên đôi và Pon thì thành bài 2000 điểm, và nếu Haku chỉ thành đôi thì mất Pinfu. Ở đây nên đánh Haku ưu tiên sự an toàn của Nan cũng như khả năng thêm block của 9s, ngoài ra nếu 9s hay Nan thành đôi thì có thể đó sẽ là đôi cuối và vẫn giữ được Pinfu.
2. Tình huống đủ block
Khi đủ 5 block rồi thì bốc các quân liên quan đến quân lẻ để tạo 1 block mới sẽ không làm giảm số shanten vì chúng ta sẽ phải phá 1 block thừa. Lúc này giá trị của các quân lẻ phụ thuộc vào khả năng tạo block mới mạnh hơn các block đang có (khả năng cải thiện) và khả năng thủ.
Giả sử có bài trong 3-4 lượt đầu như sau:
Bài đã đủ 5 block. Lúc này nếu đánh Haku sau đó bốc 8m chẳng hạn thì 89m là block yếu nhất bài nên vẫn phải đánh. Kể cả bốc 7m tốt hơn 8m thì cũng không đóng góp quá nhiều cho bài vì cũng chỉ là tạo thêm nhóm xấu và ta vẫn phải đánh đi 1 block thừa.
Ngược lại nếu đánh 9m thì bốc thêm Haku rất có lợi và giữ Haku dễ thủ hơn 9m. Về cơ bản, khi bài đủ block thì yakuhai > 1-9.
Nếu bài như sau:
Lúc này bốc 7m thì tạo được ryanmen là block mạnh hơn kanchan 24s, nên ta không nên đánh 8m trước Haku.
Hãy dựa vào các kiến thức đã biết để tự xét xem lúc nào nên đánh 1-9, gió khách, yakuhai khi bài đủ block, mấu chốt như đã nói ở trên là khả năng cải thiện và khả năng thủ.
Kết luận:
- Khi thiếu block thì 1-9 lẻ có khả năng tạo thêm block cho đủ và qua đó giảm shanten tốt hơn so với rồng gió. Lúc này nếu bài có 1-2 dora và có thể đủ tốc độ để kì vọng Riichi đầu thì nên đánh yakuhai trước 1-9. Còn nếu bài không có dora, hoặc 3 dora trở lên, hay là bài quá chậm thì đánh 1-9 trước yakuhai.
- Khi đủ block thì 1-9 lẻ không có khả năng giảm shanten. Lúc này yakuhai có khả năng tạo block mới mạnh hơn block đang có và khả năng phòng thủ tốt hơn 1-9.
Chỉ nói về cách đánh các quân lẻ vài lượt đầu thôi nhưng có thể viết mãi mà không hết. Chuyện hoang mang trong thực tế là rất bình thường. Thi đấu nhiều lấy kinh nghiệm là điều hết sức cần thiết.
